Ngày nay, có nhiều xu hướng giáo dục mới ra đời được áp dụng rộng rãi và phổ biến ở các cơ sở giáo dục mầm non. Trong số đó, nổ bật nhất là hai phương pháp STEAM và phương pháp Montessori được nhiều bậc cha mẹ quan tâm hiện nay. Vậy điểm khác biệt giữa hai phương pháp giáo dục này như thế nào? Hãy xem hết bài viết bên dưới để hiểu rõ thêm.
Nguồn gốc của phương pháp STEAM và Montessori
So với phương pháp STEAM thì phương pháp Montessori ra đời lâu hơn, đù đã trải qua hàng ngàn thế kỉ nhưng phương pháp này vẫn chứng tỏ được hiểu quả của nó. Còn đối với phương pháp STEAM được xem là một thành tựu vượt bậc của nền giáo dục hiện đại.
Giáo dục STEAM
STEAM là viết tắt của Science (Khoa học), Technology (Công Nghệ), Engineering (Kỹ Thuật), Art (Nghệ thuật) và Maths (Toán học) hoặc Mathematics (Toán ứng dụng). Cơ sở để hình thành nền tảng phương pháp giáo dục STEAM này có nguồn gốc bắt đầu từ STEM. Mô hình này được ra đời vào năm 2001 bởi các nhà khoa học của Quỹ khoa học Quốc Gia Hoa Kỳ (NSF).
STEM ra đời với mục tiêu giúp trẻ em được trang bị đầy đủ các kỹ năng cần thiết giúp trẻ em được trang bị đầy đủ các kỹ năng cần thiết của thể ký 21 và sẵn sàng để trở thành những lực lượng lao động có tay nghề cao trong tương lai. Sau đó yếu Art (nghệ thuật) được thêm vào để kích thích phát triển sự sáng tạo, tư duy thiết kế vào những môn học STEM từ đó phương pháp STEAM được ra đời.
Các tiết học được định hướng theo phương pháp STEAM chủ yếu xoay quanh các hoạt động thí nghiệm và chế tạo, từ đó học sinh có thể liên hệ với kiến thức với thực tế, đồng thời biết được những ứng dụng của các thí nghiệm này, đây được xem là phương pháp giáo dục hiện đại vì nó kết hợp được nhuần nhuyễn giữa lý thuyết và thực hành mà giáo dục truyền thống không làm được.
Phương pháp Montessori
Phương pháp Montessori được sáng lập bới một chuyên gia người Ý trong lĩnh vực triết học, nhân văn học, giáo dục học đó là bà Maria Montessori sinh ngày 31 tháng 08 năm 1870 ở tại một thị trấn Chiaravalle , Ý. Dù trải qua quá trình học tập khó khăn những bà vẫn không ngừng học tập và trở thành người phụ nữ đầu tiên nhận bằng Tiến sĩ Y khoa đầu tiên tại Ý vào tháng 01 năm 1907.
Với những kinh nghiệm giáo dục của mình, bà đã thành lập trường mẫu giáo đầu tiên Casa de los Ninos ( Children House ). Dần theo thời gian, phương pháp giáo dục Montessori được nhiều người biết đến áp dụng rộng rãi và được tôn vinh trên toàn thế giới.
Qua những thành công được chứng minh, phương pháp Montessori dần được mở rộng áp dụng với tất cả trẻ em. Một trong số nội dung kinh điển của phương pháp này đó là trẻ có thể tự chăm sóc bản thân cho mình, môi trường sống xung quanh, phát triển năng khiếu bẩm sinh, khả năng tư duy, ngôn ngữ, giác quan…
Phương pháp STEAM và Montessori dành cho ai
Có thể nói phương pháp STEAM và Montessori được áp dụng phổ biến cho tất cả trẻ em, tuy nhiên để hiểu và áp dụng đúng, giữa hai phương pháp này sẽ có một sự khác biệt nhỏ.
Phương pháp STEAM
STEAM là phương pháp độc đáo và đặc biệt giúp tạo ra những nhân sự có chuyên môn cao đáp ứng được sự phát triển không ngừng nghỉ của xã hội, Ngay cả trong thời kỳ 4.0 bùng nổ như hiện nay, giáo dục kỹ thuật được coi như một chiếc chìa khóa. Vì vậy, STEAM được áp dụng rộng rãi, từ bậc mầm non đến bậc trung học phổ thông.
Mô hình giáo dục này kết hợp kiến thức 5 lĩnh vực lại với nhau, nó đòi hỏi tổ chức nhiều hoạt động để trẻ có cơ hội trải nghiệm kiến thức. Trẻ được tiếp xúc với bộ môn đa chiều, phát triển sự sáng tạo và tư duy logic. Qua đó, có thể áp dụng thực tiễn trong cuộc sống, mang những kiến thức và kỹ năng mềm trong thời đại hội nhập thế giới toàn cầu.
Phương pháp Montessori
Montessori được coi là phương pháp ứng dụng tối ưu nhất cho trẻ trong giai đoạn đầu đời từ 0 đến 6 tuổi, đây được coi là thời điểm “vàng” để trẻ nhận thức, tiếp thu những kiến thức mới, từ đó hình thành nên tính cách, nhân cách để phát triển hơn nữa sau này.
Trong những năm đầu đời, Montessori giúp phát triển và kích thích trí tuệ, khai mở mọi tiềm năng của trẻ. Thông qua đó, trẻ nhận thức, học cách tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và chủ động khám phá dưới sự hỗ trợ hướng dẫn của giáo viên. Điều này giúp trẻ có cơ hội thể hiện kỹ năng, khám phá, quan sát, sửa sai và sáng tạo mang đậm dấu ấn cá nhân của mình.
Sự khác biệt giữa về mục tiêu và giá trị hướng tới
Phương pháp STEAM và Montessori đều có mục đích riêng, mang đến trẻ nhiều giá trị để phát triển nhân cách cá tính riêng của chúng theo những cách khác nhau.
Giá trị của STEAM
Phương pháp STEAM cho trẻ có sự tác tương tác đa chiều với 5 lĩnh vực đã được nêu ở trên. Cốt lõi giá trị cúa phương pháp này là giúp trẻ chủ động hơn trong quá trình học tập, tư duy, sáng tạo, tự giải quyết vấn đề nắm vững kiến thức, kỹ năng.
Ngoài ra, phương pháp này còn mang đến thêm nhiều giá trị cho trẻ như khả năng sáng tạo vượt bậc, khả năng tư duy phản biện, làm việc nhóm, vận dụng sức mạnh của công nghệ để giải quyết vấn đề. Vì vậy, trẻ sẻ rèn luyện được tính kiên trì, dễ dàng hòa nhập với thế giới.
Giá trị của Montessori
Phương pháp Montessori tác động đến trẻ từ 5 lĩnh vực khác nhau bao gồm thực hành cuộc sống, văn hóa, ngôn ngữ, giác quan, toán học. Nội dung được thiết kế phù hợp với tính cách, điều kiện và khả năng của trẻ mầm non. Bên cạnh đó là sự đa dạng các lĩnh vực học tập, cùng kết hợp giáo dục thông qua những hình ảnh trực quan, trẻ sẽ có thêm cơ hội để mở rộng kiến thức.
Trẻ dễ dàng tiếp cận với các phương pháp học tập, nuôi dưỡng những khả năng tiềm ẩn và phát triển các kỹ năng mới. Ngoài ra, phương pháp này chú trọng đến việc lấy trẻ làm trung tâm của việc học, trẻ được tự do khám phá, sáng tạo thỏa sức thể hiện ý tưởng, theo đuổi đam mê và tích cực trải nghiệm môi trường xung quanh.
Nguyên tắc của phương pháp STEAM và Montessori
Mỗi phương pháp giáo dục đều có những điểm yếu, điểm mạnh và những mặt hạn chết nhất định. Hai phương pháp STEAM và Montessori cũng có những mặt hạn chế sau.
Hạn chế của STEAM
STEAM đang dần phát triển ở Việt Nam chủ yếu được đưa vào chương trình học ở bậc cơ sở. Tuy nhiên điều này đã quá muộn vì các kỹ năng trong STEAM cần được định hướng và tiếp cận ngay từ bậc tiểu học. Khi thiếu đi các nền tảng cơ bản, cốt lõi, việc giảng dạy STEAM ở các trường trung học sẽ vô tình làm quá tải chương trình học của các em học sinh, dẫn đến gây mất hứng thú với môn học.
Ngoài ra, việc thiếu giáo viên STEAM có trình độ cao cũng gây khó khăn, việc học STEAM thiếu đi các hướng dẫn cụ thể, các tiếu chuẩn cụ thể và chưa chuẩn bị đầy đủ cho học sinh ở trình độ cao hơn.
Hạn chế của Montessori
Có nhiều người đánh giá rằng phương pháp Montessori không thật sự khuyến khích sự tương tác và tính độc lập ở trẻ. Theo một số nghiên cứu, không phải lúc nào tính tự lập cũng tốt vì trẻ cần tương tác giao tiếp với bạn bè. Bên cạnh đó, phương pháp Montessori chưa thực sự tập trung vào việc kích thích trí tưởng tượng của trẻ, chương trình học tập không bám sát với các trường học truyền thống.
Kết hợp phương STEAM vs Montessori sẽ mang lại hiệu quả cao
Cả STEAM và Montessori đều là những phương pháp giáo dục hiện đại, nên được áp dụng càng sớm càng tốt. Cả hai đều coi trọng việc học hành. STEAM đều nhằm mục đích tạo cho trẻ tính độc lập và giúp phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, sáng tạo cho trẻ. Để có thể kết hợp được hai phương pháp này được tốt nhất, nên thực hiện những điều sau đây.
Thực hành nhiều
Học STEAM nên được bắt đầu với các chủ đề gắn liền với các cuộc sống thực tiễn và đưa ra những hoạt động giải quyết vấn đề đó. Bằng cách học STEAM
Học với các giác quan
Trẻ nhỏ luôn tìm hiểu mọi thứ thông qua các giác quan của mình, để tìm hiểu và phân tích các khái niệm trừu tượng khoa học và toán học. Ví dụ như: trẻ sẽ tìm hiểu về cấu trúc chiều cao, chiều rộng, khối lượng, tiếng ồn, nhiệt độ,… thông qua các giác quan. Ngoài ra, trẻ còn biết phân loại và sắp xếp những thứ chúng khám phá được.
Phương pháp STEAM và Montessori luôn tập trung chú trọng phát triển các giác quan của trẻ nên với kết hợp hai phương pháp này lại với nhau sẽ giúp trẻ phát triển hơn rất nhiều.
Kết hợp trong toán học
Toán học cũng là một phần quan trọng của hai phương pháp giáo dục trên. Khi trẻ được tiếp xúc và bắt đầu tìm hiểu về con số, hình ảnh, phép tính, thứ tự,… Trẻ có thể nắm chắc các khái niệm về STEAM thông qua các vật liệu Montessori bao gồm các bộ đồ chơi đếm số.
Trẻ bắt đầu nghiên cứu, từ những bước nhỏ đến bức tranh lớn, từ cụ thể đến trừu tượng. Những phép tính cơ bản đến những phép tính phức tạp sẽ được lồng ghép vào chương trình cho trẻ từ 3-6 tuổi thông qua phương pháp Montessori. Những khái niệm khó hơn thuộc về phương pháp STEAM sẽ được tích hợp vào các lớp lớn hơn.
Kết hợp văn hóa và khoa học
Theo các phương pháp giáo dục truyền thống như khoa học, lịch sử, tiếng anh hoặc toán học sẽ được giảng dạy một cách riêng biệt, hầu như sẽ không liên quan được với nhau. Như vậy, sẽ dẫn đến trẻ sẽ có xu hướng né tránh những môn học mà chúng cảm thấy là khó, dẫn đến tình trạng “học lệch”. Để giải quyết được vấn đề này, những môn học nên được giảng dạy và kết hợp lại với nhau thồn qua hình thức thử nghiệm và khám phá.
Học tập, tìm tòi qua công cụ giáo dục
Một phương pháp hữu ích để giúp hai phương pháp giáo dục này lại với nhau là sử dụng các công cụ hỗ trợ như sách báo, âm nhạc, hình ảnh, và các ứng dụng học tập.
STEAM – Montessori luôn bao hàm lẫn nhau
Hiện nay, có rất nhiều cách để kết hợp 2 phương pháp giáo dục này lại với nhau, vì vốn dĩ 2 phương pháp giáo dục STEAM và Montessori có nét tương đồng nhất định. Nếu bạn so sánh cả hai phương pháp, bạn sẽ thấy rằng phương pháp Montessori sẽ bắt đầu định hướng cho phương pháp STEAM khi trẻ lên 3.
STEAM đạo tạo cho trẻ ở mức độ phức tạp, trừu tượng nhưng vẫn đảm bảo triết lý của phương pháp Montessori. Mỗi cấp độ giáo dục sẽ được nâng cao và bổ sung những kiến thức, nguy tắc mới. Về cơ bản, cả hai phương pháp bao hàm lẫn nhau. Mục đích chính là giúp trẻ xây dựng kiến thức của mình thông qua các hoạt động thực hành.
